Kazancakis bile fanatikti
Vakanüvis
Yunanistan’ın paranoyalar eşliğindeki densizlikleri, devlet yöneticilerinden sade vatandaşa kadar neredeyse toplumsal bir cinnet halinde. Yunan ‘devlet aklı’ ya da akılsızlığına karşı sağduyulu sesler neredeyse yok kararında.
Bu sapma, elbette temelsiz değil. Çünkü, Yunanistan’daki pek çok düşünsel üretim, bu sıhhatsiz yapıyı besliyor.
Kazancakis: ‘Barış’ mükafatı sahibi bir Yunan fanatiği
Arş. Gör Başak Uysal’ın ‘Dil ve Edebiyat Araştırmaları Mecmuası’nın ‘Kış 2012’ sayısında kaleme aldığı, “Yunan Nesrinde Türklük, Müslümanlık ve Türk Kültürü Algısı: Kazancakis Örneği” başlıklı makale, 20’nci yüzyılın en ünlü muharrirlerinden birisi olan Nikos Kazancakis’in bile mevzu Müslümanlık, Türklük oldu mu kendisini nasıl da kaybettiğini ortaya koyuyor.
Nikos Kazancakis’in hayatı
Nikos Kazancakis, 1883 yılında, o vakitler Osmanlı İmparatorluğu’nun bir kesimi olan Girit’te doğmuştu. 1897 yılında çıkan olaylar nedeniyle Kazancakis ailesi, Girit’ten Naksos’a göç edince Kazancakis de aldığı eğitimde Batı kültürüyle tanışmıştı.
Devamında Atina Üniversitesi’nde hukuk okuyan Kazancakis, ayrıyeten Henry Bergson’dan ideoloji eğitimi almış, sonrasında da Buddha ve Nietzsche’nin öğretileriyle tanışmıştı.
1922 yılından itibaren birçok ülkeyi dolaşarak, edebiyatın çeşitli tiplerinde eserler veren Kazancakis, bir orta siyasete atılmış; 1945 yılında Yunanistan’da bir sol partinin lideri olmuş, Yunan hükûmetinde bakan olarak misyon yapmış; sonrasında ise tekrar edebiyat dünyasına dönmüştü.
Kazancakis, 1956 Viyana Memleketler arası Barış Ödülü’ne layık görülmüş, bir yıl sonra da Viyana’da ölmüştü.
Eserleri dünya lisanlarına çevrildi
Yirminci yüzyılın en kıymetli muharrirlerinden birisi olarak kabul edilen, yapıtları dünya lisanlarına çevrilen müelliflerin başında gelen Nikos Kazancakis; “Zorba, Günaha Son Davet, Özgürlük ve Mevt, El Greco’ya Mektuplar, İspanya: Yaşasın Mevt, Yine Çarmıha Gerilen İsa, Allah’ın Fukarası, Kayalı Bahçe, Toda Raba ve Kardeş Kavgası” romanlarını yazmıştı.
“Osmanlı tebaasındandı ancak azılı bir Osmanlı düşmanıydı”
Yunalıların dünyaca ünlü edebiyatçısı, Türkiye’de çok fazla hayranı olan, dünya klasiklerinden “Zorba”nın müellifi, üstüne üstlük “Uluslararası Barış Ödülü” sahibi NikosKazancakis, yapıtlarında rijit bir fanatik üzere inanılmaz betimlemelerle Müslüman Türklere saldırmış birisiydi.
Kazancakis’in romanları, “imaj çalışmaları disiplini” çerçevesinde incelendiğinde, onun ‘barışsevereliğinin’ altının nasıl da boş olduğu ortaya çıkıyordu.
“Osmanlı cesetleri uygun gübre olur”
Türk -Yunan bağlarının; tarihî, siyasi ve kültürel boyutu kadar, ruhsal / mental bir boyutu olduğu da bilim etraflarında kabul edilen bir yaklaşım.
Yunanlıların geçmiş zamanlardaki hezimetleri, vakit içerisinde adeta toplumsal bir travmaya yol açmıştı. Bu travma Kazancakis’te kendisini göstermişti.
‘Özgürlük ve Ölüm’ adlı romanında Kazancakis, şöyle bir diyalog yazmıştı:
“Bu yıl da arpa tarlalarımız canavarlaşacak Tanrı’ya şükür. ‘Arpa’ dedi.Kozma şaşkın.”
Şalvarlı adam karşılık verdi:
“Osmanlı cesetleri düzgün gübre olur. (…) Birden incecik, o cıyak cıyak sesiyle 821 başkaldırmasının o ünlü marşını söylemeye başlamıştı: “Ey benim ince keskin kılıcım, sen Osmanlı’yı kesersin.”
Nikos Kazancakis, tıpkı romanda “Galiba ben de silaha sarılacağım yakında.” diye karşılık verdi öğretmen gülerek. “Alfabe de düzgün ya, fakat çerez, meze, iştah açmak için; asıl kızartma Osmanlı.” satırlarına yer vermişti.
Bir öteki yerde de “Öfkeyle ihtiyara baktı, Osmanlı görmüş üzere oldu. ‘Kaptan Mihal! Vaftizinizin başı için söyle, ne alıp veremediğin var benimle? Bugün bakışların hoşuma gitmiyor; bana Osmanlıya bakar üzere bakıyorsun.” diye yazmıştı.
“Tiksintiyle başını eğdi: Burası Türklük kokuyor”
Aynı romanın bir öbür sayfasında ise şu satırlar yer alıyordu:
“Oda gübre ve bitki kokuyordu… Kaptan Mihal başı öne eğik, bu Türk havasını belirli meçhul bir tiksintiyle soluyordu. ‘Ne işim var burada benim?’ diye geçirdi aklından. ‘Türklük kokuyor.’ Sabah limandan trampet sesleri geldi, rıhtım kırmızı feslerle doldu, rıhtım ağırlaşmış, Türklük kokuyordu.”
“Savaşan Girit ve Türk değil, İlah ve Şeytan’dı”
Kazancakis, “El Greco’ya Mektuplar”da da Müslüman Türkleri en ağır tabirlerle aşağılıyordu: “Zamanla büyüyüp aklım geliştikçe gayret de genişliyor, Girit ve Yunanistan’dan taşıyor, bütün vakit ve yere yayılıyor, insanlık tarihine karışıyordu. Artık savaşan, Girit ve Türkiye değildi. Güzel ve makus, ışık ve karanlık, İlah ve şeytan. Tıpkı savaş sürekli devam edecekti. Uygunun, ışığın ve Tanrı’nın gerisinde Girit, kötülük, karanlık ve Şeytan’ın ardında ise Türkiye var.”
“Alçak, rezil Türk tohumu”
Romanlarında, Türklere yönelik aşağılamalarını, öfkesini, kinini gizlemeye hiç gerek görmeyen Nikos Kazancakis, bir romanında karaktere şunları söyletmişti:
“Kaptan Poliksingis kem küm ettikçe, eveleyip geveledikçe, yalvarıp yakardıkça, sandalyesini yavaşça çekip ‘kardaş mardaş’ diye yaltaklandıkça fesine yas bezi iliştirip karşısına çıktıkça, yağcılık ettikçe, ensesinden kavrayıp dükkândan dışarı atmak, ağır, hakaret dolu kelamlar söylemek, ‘Lan pis zampara, lan alçak rezil, Türk tohumu! Senin ne işin var burada Poliksingis Beyefendi, senin mahallen Türk mahallesi, kapının boyası da yeşil’ demek geliyordu içinden.”
“Türk kellesi kesmek Girit’te bir gelenektir”
Nikos Kazancakis, meşhur ‘Zorba’ ve ‘Çarmıha Geriliş’ romanlarında da Müslüman Türk topluma yönelik nefretini çokça sergilemişti.
Türklere çeşitli yabancı ve hatta kimi yerli kaynaklarda atfedilen ‘barbarlık’ sıfatından Kazancakis’in Türk kahramanları da çokça nasibini almıştı:
“Güzel hatırın için ulan, düzgün belle bunu, dünyanın öbür ucunda doğdu, o yabanıl insanların içinde, kımızla beslendi, ayın on dördü üzere hoş oldu da Büyükkale’ye geldi. Haç çıkararak yırtıcı Anadolulu’yu izledi. (…) Artık, işveren, düşünüyorum ki sen benim kaç tane Türk’ün kellesini kestiğimi ve kaç adedinin kulağını salamura yaptığımı merak ediyorsundur. Bu Girit’te bir gelenektir.”