Aysel YÜCEL / SEYİR DEFTERİ
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle yaşanan savaş nedeniyle ABD ve AB’nin ambargolarıyla karşı karşıya kalan Rusya’da hükümetin mart ayı prestijiyle paralel ithalata müsaade vermesi, Türkiye’yi bu ülkeye yönelik “transit hub”a dönüştürdü. Dünyanın farklı ülkelerinden gelen yükler, ambargo taramasının akabinde Türkiye’nin çeşitli limanlarına boşaltılıyor ve mallar milleştirilmeden reexport süreciyle Rusya’ya gidecek gemilere aktarılıyor. Gümrüklü bölgelerde karayolu taşımaları için de misal bir formül kullanılıyor. DÜNYA’ya bilgi veren lojistik kaynakları, birtakım Rus şirketlerin kelam konusu paralel ithalatı gerçekleştirebilmek için Türkiye’de temsilcilikler açtığı ve firma iştiraklerine gittiklerini belirtiyor. Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanı Maksim Reşetnikov, paralel ithalat kapsamında ülkeye getirilen eserlerin toplam hacminin 4 milyar dolara yaklaştığını açıkladı.
Ruslar vatandaşlık alıp Türkiye’de şirket kuruyor
DÜNYA’ya konuşan lojistik bölümü temsilcileri, paralel ithalatın yüklü olarak Türkiye’de şirket kuran Rus yatırımcılar aracılığı ile yapıldığını söz ediyor. Verilen bilgiye nazaran, Rus iş insanları vatandaşlık almak için Türkiye’de gayrimenkul satın alıyor, lokal bir şirket kuruyor. Böylelikle, Uzakdoğu ya da AB üzere ülkelerden ithal ettiği eserleri, Türkiye’de şirketi üzerinden Rusya’ya gönderiyor. Maersk, Hapag Lloyd, Hamburg Süd üzere AB’li global konteyner devleri, Rusya seferlerini durdurduğu için bu taşımalar, denizyolunda Rusya’ya sınırı bulunan Türk konteyner şirketleri aracılığı ile yapılıyor. Yalnızca denizyolu değil, kara, hava ve demiryolunda da Rusya’ya yönelik transit yüklerde artış olduğu belirtiliyor.
Antrepolar Rus malları ile doldu taştı
Rusya’ya gidecek transit yüklerin Türkiye’ye gelmesi nedeniyle antrepoların yoğunluğuna dikkat çeken Rif Line’ın Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Fazilet, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, “Geçen hafta Mersin’deydim. Dünyanın her yerinden gelen ve Rusya’ya aktarması yapılacak olan yükler nedeniyle Mersin’de antrepolar ağzına kadar dolu. Bir yandan bu yükler Türk armatörlerin gemileri ile Rusya’ya gönderilirken başka yandan birçok Rus TIR’ı bu malları taşımak için Türkiye’ye geliyor” dedi.
Tayland’da üretilen Bosch klima Türkiye aktarmalı Rusya’ya gidiyor
Hem Uzakdoğu hem de Avrupa lojistik piyasasını yakın takip eden Serkan Fazilet, süreçle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Birçok AB’li firma aslında Çin ve Endonezya üzere ülkelerden mal alarak Rusya’ya gönderiyordu. Mesela Alman Bosch’un klimaları Tayland’da üretiliyor, buradan Rusya pazarına gidiyordu. Artık ise Maersk, Hapag Lloyd, üzere büyük amatörlük şirketleri, Rusya’ya seferini durdurunca bu konteynerlerin hepsi, İstanbul’a, İzmir’e ya da Mersin’e geliyor. Buradan Medkon, Akkon, Arkas ve Fesco aracılığı ile aktarma yapılıp, Rusya’nın Novorossiysk limanına aktarılıyor.”
Yerli armatörlerin avukatları ‘ambargo’ taraması yapıyor
Türkiye’nin önde gelen yerli armatörlük şirketlerinden Medkon Denizcilik, geçtiğimiz haftalarda Mersin, İstanbul ve İzmir’den Rusya’nın Novorossiysk Limanı’na sefer başlatmıştı. DÜNYA’ya konuşan Medkon Genel Müdürü Mahmut Işık, Rusya’ya giden transit yükleri taşırken ambargonun delinmemesi konusunda büyük bir hassasiyet gösterdiklerini vurgulayarak, şunları kaydetti: “Avrupa’dan ya da çeşitli ülkelerden gelip Türkiye’de kurulan şirketler aracılığı ile konteynerlerin boşaltılıp, bizdeki konteynerlerle dolması halinde evraklara bakıyoruz. Arkas da biz de çok dikkatliyiz. Şirketimizde bu mevzuyla ilgilenen iki avukatımız var. Rastgele bir sorun yaşamamak için tüm evraklar onların denetiminden geçiyor. Gönderici alıcı ya da yükün ambargo kapsamında olmadığından emin olunca Rusya’ya taşıma yapıyoruz. Daha sonra taşıma ile ilgili tüm bu bilgileri P&I şirketine aktarıyoruz. Bizim için gönderici alıcı ve yükün ambargo kapsamında olmaması yetiyor. Fakat en ufak bir soru işareti varsa da bu taşımayı katiyetle yapmıyoruz.”
Demiryolunda da transit talebi arttı
Türkiye’nin önde gelen Antrepolarından Asbir’in İdare Heyeti Lideri Erkan Başboğa da çok sayıda Rus iş adamının Türkiye’de şirket kurduğunu söz ederken, “Bu şirketler Avrupa’dan mal toplayıp, bize getirip transit taşıma yapıyor. Kimileri da Türkiye’den mal tedarik edip ihraç ediyor. Bu formda yasal bir tabana dayandırılıyor ticaret. Yalnızca denizyolu değil, demiryolunda da bir hareketlilik var. Avrupalı lojistik şirketlerinden Rus demiryolu çizgisini kullananlar Türkiye üzerinden taşıma yapmak istiyorlar. Hatta birini ben görüştürdüm demiryolları yetkilileriyle” dedi.
Rusya’ya TIR seferleri arttı
Rusya’nın paralel ithalatındaki artış, Türkiye’nin karayolu dış ticaret taşıma sayılarına da yansıdı. Milletlerarası Nakliyeciler Derneği’nin (UND) bu hafta yayımladığı Ocak-Haziran 2022 Memleketler arası Karayolu Nakliyat İstatistikleri raporunda, Türkiye’den Rusya’ya yapılan taşımalardaki artış dikkat çekti. Türkiye’den bağımsız devletler Topluluğu (BDT)ve Orta Asya ülkelerine yapılan ihracat taşıma sayıları Ocak-Haziran 2022 devrinde geçen yılın tıpkı devrine nazaran, yüzde 10 artarken, bu periyotta Türk TIR’larının Rusya’ya seferleri yüzde 40 artış gösterdi.
Kuyrukta bekleyen araçlar da dikkate alındığında bu oranın çok daha fazla olduğu vurgulandı.
İthalatta Rus TIR’ları rekor kırdı
Diğer yandan, yılın birinci yarısında Türkiye’nin ithalat taşımalarında en fazla hissesini artıran yabancı araçlar Rus TIR’ları oldu. Ocak-Haziran 2022 periyodunda Türkiye’nin karayolu ithalat taşımaları yüzde 20 artarken, Rus TIR’ları bu devirde sefer sayısını yüzde 193 artırarak 2 bin 815’e çıkardı. Ocak-Haziran 2022 devrinde Türkiye’nin toplam milletlerarası karayolu ihracat taşımaları yıllık bazda yüzde 15 artışla 1 milyon 20 bin adete ulaştı. Bu periyotta toplam ithalat taşımaları ise yüzde 20 artarak 444 bin adeti aştı. Şimdi açıklanmamış olsa da kesim yetkilileri, temmuz ayında paralel ithalatın taşıma sayılarına tesirinin daha fazla olacağını öngörüyor.
Türkiye’den Rusya’ya yapılan paralel ithalat, yabancı basının gündemine taşındı
Corriera della Sera gazetesi, Ulusal İstatistik Enstitüsü datalarına dayandırdığı haberde, İtalya’nın haziranda Türkiye’ye 1 milyar 400 milyon euroluk ihracat yaptığını yazdı. Gazete, kelam konusu ihracatın son 10 yılda aylık bazda 1 milyar euroyu hiç aşmadığına dikkat çekti. Haberde, Türk lirasının euro karşısında paha yitirmesinden hareketle bu ülkeye ihracatın düşmesinin bekleneceği, fakat bilgilerin aksi bir tabloya işaret ettiği belirtiliyor. Gazetenin savına nazaran sayıların arkasında, İtalyan şirketlerin Rusya’ya ihracat yapmak için Türkiye’yi transit ülke olarak kullanması var. İtalyan gazeteciler, Türkiye’nin Rusya’ya gerçekleştirdiği ihracatın da haziran ayında rekor kırdığına dikkat çekti. Lojitsik şirketi Optimalnaya Logistika’dan Gerogi Vlastopulo, verdiği demeçte Türkiye’nin transit ülke haline geldiği tezine katıldığını tabir etti. Vlastopulo, bütün bölümün aklında “Batı bu işe ne vakit ve nasıl reaksiyon verecek?” sorusunun bulunduğunu söyledi. Fakat lojistik uzmanı, ABD ve AB’nin Türkiye’nin transit rolüne göz yumma mümkünlüğünün da bulunduğu görüşünde. Bu haberlerin üzerine birtakım kaynaklar, İtalya’dan Türkiye’ye, daha sonra da Rusya’ya giden malların tamamının yaptırım kapsamında olmayabileceği muhtemelliğine dikkat çekiyor.
