Şebnem TURHAN
Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile İstanbul Sanayi Odası Meclis üyeleri ortasında yaşanan krediye ulaşılamaması üzerinden çıkan tartışma TL cinsi ticari kredilerin nereye kullanıldığına yönelik sorunu yine alevlendirdi. Bankacılık kesimi kaynakları yüksek enflasyon ve kurdaki hareketler nedeniyle kredilerin büyük bir kısmının işletme sermayesi muhtaçlığına yönlendirildiğine dikkat çekerken Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgileri bir kısmı ile de döviz kredisi borçlarının kapatıldığına işaret ediyor. BDDK haftalık bilgilerinden yapılan hesaba nazaran her 100 liralık TL cinsi ticari kredinin yaklaşık 30 lirası döviz kredisi borcuna aktarılmış durumda.
Bankacılık dalı kaynakları yüzde 14 siyaset faizi uygulanırken döviz kurları ve yüzde 80’e dayanan enflasyonun ticari işletmeleri mali varlıklarını müdafaaya yönlendiriyor.
TL cinsi ticari kredi faizleri de haziranda artan makroihtiyati tedbirler öncesine kadar yüzde 20’ler düzeyinde seyrediyordu. Bu da ticari işletmelere TL cinsi krediyi ucuz maliyetle alma imkanı tanıyordu. Kaynaklar bu ucuz kredi imkanının da döviz yükümlülüğünü azaltmak ve kur dalgalanmalarına karşı daha sağlam durabilmeye yönlendirildiğine dikkat çekti.
Faiz yüzde 20’nin altındayken kredi kullanımı hızlandı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu bilgilerine nazaran yılbaşından bu yana TL ticari krediler 851.8 milyar lira arttı. 31 Aralık 2021 itibariyle bankacılık kesiminin TL cinsi ticari kredi büyüklüğü 1 trilyon 846 milyar 763 milyon lira düzeyindeydi. 22 Temmuz itibariyle nominal yüzde 46,1’lik artışla TL cinsi ticari kredilerin büyüklüğü 2 trilyon 698 milyar 605 milyon liraya yükseldi. yılbaşında haftalık TL ticari kredi hacmindeki artış ortalama 14 milyar lira düzeyinde olurken şubat ayı ile birlikte artış hızlandı.
Ocak ayında Merkez Bankası bilgilerine nazaran ortalama yüzde 25-26 düzeyinde olan TL cinsi ticari kredi faizleri şubat ile birlikte düşüşe geçti ve martın birinci haftasında yüzde 20’nin de altına geriledi. Bu periyotta haftalık TL cinsi ticari kredi büyümesi 40 milyar liranın üzerine geldi. Mayıs ayında da TL cinsi ticari kredi faizleri tarafını üst çevirse de yüzde .. geçen enflasyona karşın yüzde 21-24 düzeylerinde kaldı. Ve ticari işletmeler yüksek enflasyonda TL ticari kredi faizlerinin düşük maliyetinden yararlandı. Mayıs ve haziranda 40 milyar dolardan daha yüksek haftalık artışlar da yaşandı ve BDDK ile Merkez Bankası’nın makroihtiyati tedbirlerle getirdiği mali sıkılaştırma hem TL cinsi ticari kredi faizlerini yüzde 30’a hakikat hareketlendirdi hem de haftalık artışları yeniden 20 milyar liranın altına çekti. 22 Temmuz itibariyle TL cinsi ticari kredi faizleri kurumsal kredi kartları hariç yüzde 31,33 ile son 3.5 yılın doruğunda bulunuyor.
Yılbaşından bu yana şirketlerin döviz kredisi borcu geriliyor
Aynı periyotta BDDK datalarına nazaran hukuksal şahısların döviz kredisi borcu ise geriledi. Yılbaşından bu yana döviz kredilerindeki düşüş 14.5 milyar doları olurken bilhassa TL ticari kredilerin yüksek hacimli arttığı mayısta döviz kredisi borçlarının en süratli azaldığı devir oldu. 31 Aralık 2021 itibariyle hukuksal şahısların döviz kredisi borcu 156 milyar 607 milyon dolar düzeyindeydi.
TL ticar kredi faizi düşük iken döviz kredisi borcu daha fazla azaldı
22 Temmuz itibariyle bu sayı 142 milyar 111 milyon dolara indi. Yani 14 milyar 496 milyon dolarlık azalma yaşandı. Döviz kredilerini ödemeyi ve müdahil olamadıkları yüksek enflasyon ortamında kur riskini azaltmayı hedefleyen hukukî şahısların döviz kredisinde dünün dolar/TL kuruna nazaran yaklaşık 260 milyar liralık bir düşüş yaşandı.
TL cinsi ticari kredilerde tıpkı periyotta yaşanan 851 milyar 842 milyon liralık artış göz önüne alındığında kabaca TL cinsi ticari kredilerin yüzde 30,5’inin döviz kredilerinin geri ödemesinde kullanıldığı söylenebilir.
Özellikle TL cinsi ticari kredi faizinin düşük ve TL cinsi ticari kredinin haftalık kullanımının epeyce yüksek olduğu nisan ve mayıs aylarında hükmî şahısların döviz kredisindeki haftalık azalma da yüksek seyretti. TL cinsi ticari kredinin bir haftada 61.8 milyar lira arttığı 29 Nisan haftasında döviz kredilerinde de 2.2 milyar dolarlık düşüş görüldü.
Reel dal yurtdışı borcunu da kapatma çabasında
Merkez Bankası dataları finans dışı özel kesimin yurtdışı kredi borçlarında da azalma olduğunu ortaya koyuyor. Mayıs itibariyle finans dışı özel kesimin yurtdışından sağladığı toplam kredi borcu 904 milyon 122 bin dolar geriledi. Ve Aralık 2021’deki 98 milyar 165 milyon 843 bin dolar düzeyinden 97 milyar 261 milyon 720 bin dolara indi. Düşüş ise uzun vadeli kredi borcundaki 1 milyar 40 milyon 316 bin dolarlık azalmadan kaynaklandı. Finans dışı özel dalın yurtdışından sağladığı kısa vadeli kredi borcu mayıs itibariyle yılsonuna nazaran 136 milyon 194 bin dolar yükseldi.
Ticari kredide yıllık kur tesirinden arındırılmış büyüme yüzde 30
Makroihtiyati tedbirler ticari kredilerde artış suratının da yavaşlamasına neden oluyor. Ticari kredilerde kur tesirinden arındırılmış yıllık büyüme yüzde 30’a indi. Toplam kredi artış suratı ise tekrar kur tesirinden arındırılmış yıllık olarak yüzde 32,8 olarak hesaplandı. 13 haftalık kur tesirinden arındırılmış ve yıllıklandırılmış ticari kredi artış suratı ise yüzde 28,5’e indi. Toplam kredi artış suratı da 13 haftalık kur tesirinden arındırılmış olarak yüzde 37,73’e düştü.
TL cinsi ticari kredi faizi % 31,33 seviyesinde
Merkez Bankası bilgilerine nazaran TL cinsi ticari kredi faizleri 22 Temmuz haftasında yüzde 31,33 ile Kasım 2018’den bu yana görülen en yüksek düzeyine çıktı. Haziranın ikinci haftasıyla birlikte hızlanan TL cinsi ticari kredi faizlerindeki artış sürerken yüzde 14’te 7 aydır sabit bırakılan siyaset faizi göz önüne alındığında ortadaki makas açılmaya devam ediyor. Bankacılık dalı kaynakları kredi faizleri ile siyaset faizi ortasındaki makasın bu kadar uzun mühlet ve bu kadar açıldığı diğer bir periyot olmadığına da dikkat çekti.