Türkiye iktisadı COVID-19 pandemisinin yarattığı tahribat ile 2021 yılında da ağır gayret ederken firmaların Ar-Ge konusunda çalışmalarına son hız devam ediyor.
Turkishtime, bu yıl dokuzuncusunu gerçekleştirdiği “Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması” ile Türkiye’nin katma kıymet seyahatinde nereye vardığını gözler önüne sererken, araştırmada yer alan 500 firmanın Ar-Ge harcamasını 25 milyar 449 milyon TL’ye çıkardığı dikkat çekti.
2013 yılından bu yana Türk iş dünyasının Ar-Ge harcamalarının nabzını tutan Türkiye Ar-Ge 250 araştırması, bu yıl prestijiyle firmaların performansını dünyaya da anlatacak aktif bir referans kaynağı olmak emeliyle Türkçe ve İngilizce rapor yayını olarak hazırlandı.
Aselsan doruktan inmedi
Ar-Ge’deki toplam büyümenin ana ögesini savunma sanayi firmaları oluşturuyor. Birinci 50 firmanın 2021 yılındaki Ar-Ge yatırımları toplamının yüzde 65,93’lük kısmını sanayi savunma firmaları oluşturdu. Bu oran 2020 yılında yüzde 60,7 seviyesindeydi. Birinci 50 firma yatırımının 2017-2021 ortasında sırasıyla yüzde 50,8, yüzde 49,7, yüzde 58,2, yüzde 55,9, yüzde 62,8 üzere çok yüksek kısmını yalnızca Aselsan, TUSAŞ, Roketsan, TEİ ve Havelsan üzere TSK Vakfı’nın beş değerli firmasının gerçekleştirdiği görülüyor.
Ar-Ge’ye yapılan yatırımların değerine dikkat çeken araştırmada 2020 yılında da önder pozisyonda olan savunma endüstrinin değerli oyuncularından ASELSAN, 2021 yılında da liderlik koltuğundaki yerini korudu. ASELSAN’ın Ar-Ge yatırımları 2020’de 381 milyon TL, 2021’de 2 milyar 258 milyon TL’lik artışlar ile 2021’de 5 milyar 615 milyon TL’ye ulaşmış durumda. Son yıllarda Ar-Ge’nin lokomotifi olan ASELSAN’ın ülkemiz Ar-Ge büyümesine liderlik etmesinde toplamı 1094’ü bulan, bir kısmı ise çığır açan Ar-Ge projelerinin hissesi yadsınamaz. TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. 2021 yılında listenin ikinci sırasına yerleşirken firma, kelam konusu periyotta Ar-Ge’ye 4 milyar 389 milyon TL ayırdı.
2020 datalarının aktarıldığı bir evvelki araştırmada 488 milyon 816 bin TL ile dördüncü sırada yer alan Roketsan’ın yüzde 195,8 artış ile 1 milyar 446 milyon TL’lik Ar-Ge harcaması ile üçüncü sıraya çıktığı görülüyor. Bir evvelki araştırmanın 6’ıncı sırasında yer alan Turkcell, bu yıl listede dördüncü sırada yer aldı. 2020 yılında 443 milyon 927 bin TL olan Ar-Ge harcama meblağını 2021 yılında 680 milyon 910 bin TL olarak gerçekleştiren firmanın, bir evvelki yıla nazaran Ar-Ge yatırımlarında yüzde 53,4’lük bir büyüme görüldü.
2021 yılında 680 milyon 519 bin TL’lik Ar-Ge harcamasına imza atan FORD Otomotiv 2020 yılında Ar-Ge’ye ayırdığı bütçe; 441 milyon 975 bin TL’ydi. Listenin birinci 10’unda Ford Otomotiv’i sırasıyla; TUSAŞ Motor Sanayii (604 milyon 244 bin TL), Havelsan (599 milyon 683 bin TL), Tofaş Türk Araba (552 milyon 796 bin TL), Arçelik (444 milyon 068 bin TL) ve Vestel (405 milyon 695 bin) izledi.
Savunma dışında Ford Otosan ve Tofaş ipi göğüsledi
En fazla Ar-Ge yapan birinci 50 firma sektörel olarak sıralandığında 2021 yılında savunma sanayi firmalarının yüzde 66,3, otomotiv sanayisinin yüzde 12,5, beyaz eşya ve elektronik firmalarının yüzde 5,5, ilaç firmalarının ise yüzde 1,6 hisse aldıkları görülüyor.
Ford Otosan ve Tofaş, son beş yıl toplamında savunma sanayi dışında en yüksek Ar-Ge yatırımı yapan iki firma olarak dikkat çekiyorlar. Bilhassa Mercedes-Benz (MBT), MAN ve BSH üzere yabancı ve Ford, Tofaş, Oyak Renault üzere yarı-yabancı firmalar başardıkları Ar-Ge projelerinin referansı ve ülkemizin Ar-Ge teşviklerinin katkısı ile artık Avrupa’daki Genel Merkezleri’ni Ar-Ge ve Eser Geliştirme projelerini Türkiye’ye kaydırma konusunda artık daha tesirli oldukları gözleniyor.
Kadın istihdamı için daha çok yol kat edilmeli
Ar-Ge istihdamının en yüksek olduğu savunma sanayi firmalarında bayan istihdamının çoklukla yüzde 16 ile yüzde 25 üzere düşük bir aralıklarda kaldığı görülüyor. Ar-Ge merkezlerinde bayan çalışanların tüm Ar-Ge çalışanlarına oranı Deva Holding, Netaş ve Turkcell Teknoloji üzere firmalarda ise nispi olarak yüksek olduğu görülüyor. Bu noktada uzmanlar öteki firmaların da kelam konusu alanda yapabileceği birçok toplumsal teşebbüs imkanı olduğunu tabir ediyor.
Aselsan proje sayısında da liderliği elden bırakmadı
Listenin birinci 100’ünde yer alan firmaların toplam proje sayısı 7803 iken listenin en başında tekrar Ar-Ge birincisi ASELSAN yer alıyor. 1094 proje sayısıyla (2020 yılında bu sayı 749’du) listenin en başında yer alan Aselsan’ı; World Medicine (449), Petlas (366), Deva (283), Abdi İbrahim (154), Dyo Boya (153), Roketsan (132), Perfetti Van Melle (120), Polifarma (119) ve Vem İlaç (113) takip ederek bu kategoride birinci 10’da yer alıyor.