Mayıs ayında tespit edilmesinden bu yana 48 ülkede 3 bin 500’den fazla bireye bulaşan Maymun çiçeği virüsü onlarca yeni mutasyon nedeniyle artık daha bulaşıcı olabilir.
Nature Medicine Mecmuası’nda 24 Haziran’da yayınlanan yeni bir araştırmaya nazaran, virüs 2018’den 2019’a kadar tespit edilen hadiselerde görülmeyen 50 yeni mutasyon taşıyor.
Çalışmanın müellifleri, bilim insanlarının çoklukla maymun çiçeği üzere virüslerin her yıl bir yahut ikiden fazla mutasyon kazanmasını beklemediğini tabir etti.
VİRÜS AFRİKA’NIN ÖTESİNE YAYILDI
Maymun çiçeği, virologların maymunlarda ve kemirgenlerde doğal olarak dolaşabileceğini düşündüğü ender bir hastalıktır. Bir ortopoks virüsü, çiçek hastalığına neden olan variola virüsü ile birebir aileden ve cinsten gelir ve çoklukla endemik olduğu Batı ve Orta Afrika’nın ötesine yayılmaz.
Ancak bu yıl, hastalık Afrika’nın da ötesine yayılarak bilim adamlarını şaşırttı ve Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) salgını global bir sıhhat acil durumu olarak sınıflandırmayı düşünmeye başlamasına yol açtı.
Maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika ve Kongo Havzası kısımları olarak bilinen iki kısma ayrılabilir. Her bir kısımdaki virüsler farklı mevt oranları taşır. Batı Afrika kolu yüzde 1 vefat oranına sahipken, Kongo Havzasındaki virüsün yüzde 10 mevt oranı taşıdığı düşünülüyor. Şu anki salgının Batı Afrika kanadı tarafından yönlendirildiği görülüyor.
“MUTASYON ORANI BEKLENENDEN 6 İLA 12 KAT DAHA YÜKSEK”
Büyük bir çift sarmallı DNA virüsü olan maymun çiçeğinin 2018’de birinci dolaşmaya başladığından beri, HIV üzere bir RNA virüsünden farklı olarak çok az mutasyon geçirmiş olabileceği varsayım ediliyordu. Lakin araştırmacılar maymun çiçeği örneklerinden DNA topladıktan ve genetik bilgileri tekrar yapılandırdıktan sonra mutasyon oranının beklediklerinden 6 ila 12 kat daha yüksek olduğunu buldu.
Araştırmacılar makalede, maymun virüsünün mutasyon oranındaki büyük sıçramanın “Orthopoxvirüsler için ikame oranına ait evvelki varsayımlar göz önüne alındığında beklenenden çok daha fazla olduğunu” yazdı. Çalışmada “Verilerimiz devam eden viral evrimin ve potansiyel insan adaptasyonunun ek ipuçlarını ortaya koyuyor” sözü kullanıldı.
HASTALIĞIN BULAŞMA YOLLARI DEĞİŞMİŞ OLABİLİR
Tarihsel olarak, maymun çiçeği açık cilt lezyonları, beden sıvıları, yakın cilt teması yahut havadaki öksürme ve hapşırma ile ortaya çıkan teneffüs damlacıkları ile bireyden şahsa bulaşır. Fakat yeni enfeksiyonların gibisi görülmemiş suratı, virüsün konakçılarına nasıl bulaştığı konusunda bir şeylerin değişmiş olabileceğini düşündürüyor.
Araştırmacılar tarafından tanımlanan mutasyonların birçok, virüsün insan bağışıklık sistemiyle, bilhassa APOBEC3 ismi verilen virüsle savaşan enzimlerin bir ailesiyle teması nedeniyle ortaya çıkmış olabileceklerine dair ipuçları taşıyor.
Bu enzimler, genetik kodlarını kopyalarken onları kusur yapmaya zorlayarak virüslere saldırır ve bu ekseriyetle virüsün parçalanmasına neden olur. Bu da virüsün genetik kodunda mutasyona neden olur.
Araştırmacılar bu çeşit savaşların tekrar tekrar meydana geldiğini ve virüsün kısa müddette birçok mutasyon geçirmesine neden olduğunu düşünüyor.
VİRÜS NASIL MUTASYONA UĞRADI?
Virüsün mutasyon oranı 2018’de arttı. Bunu nedenine dair üç farklı fikir var. Bunlardan birincisi virüs 2018’den beri insanlarda düşük düzeylerde dolaşıyor ve enzimlerle yaptığı savaşlar yoluyla bir grup yeni mutasyonlar geçirmiş olabilir.
Bir başkası virüs uzun müddettir biz fark etmeden endemik olmayan ülkelerdeki hayvanlar ortasında yayılıyor olabilir ve sonra bu yıl apansız insanlara geri sıçramış olabilir.
Bir öbür fikir ise 2017’de Nijerya’yı vuran bir maymun çiçeği salgınının akabinde virüsün çoğunlukla Afrika ülkelerinde yayılması, bu yıl endemik olmayan ülkelerde yine dirilmeden evvel daha küçük topluluklar ortasında hareket ederken süratle evrimleşmesine sebep olmuş olabileceği tarafında.
MAYMUNLARDAN FAZLA KEMİRGENLERDE YAYGIN
Adına karşın, maymun çiçeği en yaygın olarak insanlara kemirgenlerden bulaşır. Afrika ip sincapları, çizgili fareler, dev keseli sıçanlar ve fırça kuyruklu kirpiler hastalığı ana koruma eden hayvanlar olduğuna inanılan cinslerdir.
Maymun çiçeği için direkt bir tedavi şimdi test edilmedi. Lakin hekimler hastalara çiçek hastalığı aşısı ile aşılanmış insanlardan alınan antikorları ve oluşturulan ilaçları uyguluyor.