Yener KARADENİZ / İSTANBUL
ABD doları ve Euro ortasında dengelerin değişmesi ve paritenin 20 yılın akabinde birinci sefer eşitlenmesi, Türk ihracatçısını negatif etkiledi. İhracatın büyük kısmını Avrupa Birliğine gerçekleştiren, hammadde ithalatını ise dolar üzerinden yapan birçok dalda, parite kaynaklı kayıpların arttığı belirtiliyor. Yalnızca otomotiv bölümünde kelam konusu kaybın birinci 6 ayda 1 milyar doları bulduğu, ikinci yarıda da emsal oranda bir kaybın yaşanacağı lisana getiriliyor. İş insanları doların güçlenmesinin Avrupa pazarındaki rekabetçiliği negatif etkileyeceğini belirterek, kelam konusu kaybın az da olsa telafisi için pazar çeşitliliğini artırmaya yönelik çalışmalar yapılabileceği lisana getiriliyor. Dolar/euro paritesi en son 2000’li yılların başında 1’in altını görmüştü. 2008’de 1,60 düzeylerini zorlayan parite sonrasında dalgalı bir seyir izlemiş ve Mayıs 2021’in akabinde tekrar düşüş trendine girmişti. Bu yılın başında 1,13 düzeylerinde bulunan parite, ABD’de Fed’in sıkılaştırma siyasetlerine karşılık Avrupa’da ise resesyon telaşının yükselmesiyle 20 yılın akabinde birinci kere eşitlendi.
Türkiye para siyasetinden bağımsız olarak gelişen kelam konusu durum, Türkiye iktisadı ve ihracatçısı için ne manaya geliyor? Geçen yıl Euro cinsi gerçekleştirilen ihracat 103 milyar iken, dolar cinsi gerçekleştirilen ihracat 109 milyarı bulmuştu. Yani ihracatta iki para ünitesi açısından eşit bir dağılım kelam konusu. İthalata gelindiğinde ise durum dolar lehine değişiyor. TUİK sayılarına nazaran 2021’in tamamında 271 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirildi. Euro cinsi ithalat 79 milyar iken, dolar cinsi ithalat ise 176 milyarı aştı. Oransal açıdan bu yılın birinci yarısında da emsal bir durum kelam konusu. Hasebiyle dış ticaret istikametiyle doların güçlenip Euro’nun paha kaybetmesi, ihracatçı açısından değerli bir dezavantaj oluşturuyor. Çünkü maliyeti dolar üzerinden oluşan ihracatçı, daha düşük Euro ile mal satmış oluyor. Bu da, 2022’de 250 milyar dolar amacı bulunan ihracat için kıymetli kayıpların oluştuğu ve bu durumun da süreceği manasına geliyor.
Pazar çeşitliliğine gidenler var
İhracatın lokomotif dalı olan otomotiv dalında birinci 6 ayda parite kaynaklı kaybın 1 milyar doları bulduğu belirtiliyor. İkinci yarıda da emsal oranda bir kayıp bekleniyor. İhracatın bir öteki lokomotif bölümü olan hazır giysi kesiminde de ise beklenen kayıp yüzde 15…
İş insanları, paritede yaşanan kaybın telafisi noktasında ise pazar çeşitliliğine yönelik çalışmaların yapılabileceğini belirtiyor. Bu tarafta adım atan kesimler de var. Yani dolar ile ihracatın yapılabileceği pazarlara öncelik veriliyor. Türkiye ihracatının lokomotif bölümleri paritede yaşanan gelişmeleri ve bunun ihracata tesirini DÜNYA gazetesi için değerlendirdi…
TEKSTİLDEN, KİMYAYA, OTOMOTİVDEN DERİ DALINA İŞ DÜNYASI ENDİŞELİ
Hazır giyside kayıp yüzde 15
* İstanbul Hazır giysi ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Lideri Mustafa Gültepe: Hazır giysi kesimi, ihracatının yüzde 67-70’ini AB’ye gerçekleştiriyor. İngiltere’ye ise pound ile satış yapıyoruz. Yani gelirin çok kıymetli bir kısmı Euro ve pound. Hem pound hem de Euro, dolar karşısında kıymet kaybediyor. Geçen yıl 1,13—1,15 olan dolar/euro paritesi şu an eşitlenmiş durumda. Paritenin aşağı inmesi geliri Euro ve pound, masrafı ise dolar olan hazır giysi dalı için dezavantajlı bir durum oluşturuyor. Rekabetçiliğimiz negatif etkileniyor. Hammaddenin çok kıymetli bir kısmı dolar üzerinden alınıyor. İhracatçı geçen yıldan bu yana parite nedeni ile yüzde 15 kayıp yaşamış durumda. Yılbaşından bu yana ise kelam konusu kayıp yüzde 13 civarında. İkincisi, Uzakdoğulu rakiplerimize karşı avantajımızı da kaybediyoruz. Bizim ana ihracat pazarımız Avrupa olduğu için biz daha fazla etkileniyoruz. Strateji oluştururken, alım yaparken ve bütçeleme yaparken bunlara dikkat etmemiz lazım.
Otomotive 6 aylık faturası 1 milyar dolar
* Uludağ Otomotiv Sanayisi İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran Çelik: İhracatımızın yüzde 65’inden fazlasının Euro olması ve ihracat istatistiğinin dolar tutuluyor olması, ihracat kıymetimizi negatif etkiliyor. Otomotivde 6 ayda 1 milyar dolara yakın parite kaynaklı bir kayıp oldu. Birebir vakitte birçok hammadde dolarla alınıyor. Münasebetiyle doların güçlenmesi Avrupa pazarındaki rekabetçiliğimizi berbat etkileyecek.
Dolar bazında satış yapacak pazarlar bulmalıyız
* İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) İdare Şurası Lideri Çetin Tecdelioğlu: Hammadde ithalatımız dolarla lakin ihracatımız Euro ile. Maalesef ortadaki parite farkı karlılığımızı olumsuz istikamette etkiliyor. Bizim de dolar bazında ihracatımızı artırmak, Euro ile yaptığımız ihracatın pazar hissesini azaltmak için dolar pazarlarına daha çok gayret sarf etmemiz lazım. Farklı pazarlarda, dolar bazında mal satacak pazarlar bulmamız lazım. Avrupa yakın bir bölgeydi. Ticaret Bakanlığımızın son olarak açıkladığı, 18 ülkeye 80 milyar dolar ihracat amacı Uzak Pazarlar Stratejisi doğrultusundaki ehemmiyeti bir kat daha ortaya çıktı. Uzak pazarlarda dolarla daha fazla katma bedelli ihracat yapmak için uğraş sarf edeceğiz.
Küresel rekabetimiz etkilenecek
* İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) İdare Heyeti Lideri Ahmet Öksüz: Dokumacılık dalı olarak yılda 13 milyar dolar ihracat gerçekleştiriyoruz. Hazır giysi ile birlikte ihracatımız 30 milyar dolar ve yaklaşık 20 milyar dolar dış ticaret fazlası veriyoruz. Türkiye iktisadına en fazla döviz girdisi sağlayan dokumacılık ve hazır giysi bölümleri olarak dışa bağımlılığımız büyük ölçüde yok. Lakin pamuk üzere kimi hammaddelerde ithalatçıyız. Münasebetiyle ihracatı tartıyla Euro, ithalatı ise dolar ile yapan dokuma kesimimiz için Euro-dolar paritesinin eşitlenmesi, ihracatının yarısını Avrupa Birliği ülkelerine gerçekleştiren kesimimizde olumlu bir gelişme değil. Euro, dolara karşı uzun yıllar daha kıymetliydi. Biz de ana ihracat pazarımız AB olması sebebiyle paritedeki farkı lehimize çeviriyorduk. Hasebiyle paritedeki eşitlenme tüm global rakiplerimizi etkileyeceği üzere Türk dokuma dalımızı de etkileyecektir.
Kimya yüzde 10 daha yararlı olabilirdi
* İstanbul Kimyevi Unsurlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) İdare Heyeti Lideri Adil Pelister: Mal ve eser ihracatımız ile hizmet dalı ihracatımızın çoğunluğunu Euro ile ithalatımızın ise çoğunluğunu dolar ile yapıyoruz. Hazine ve özel dal dış borç ödemeleri de yeniden yaklaşık yüzde 60 oranında dolara ve yaklaşık yüzde 30 oranında Euro’ya endeksli. Buna nazaran Euro dolardan daha pahalıyken ve pariteden ötürü daha yararlı durumdayken, oranlar tıpkı kaldığında dolar-Euro paritesi dolar lehine gelişmeye devam ettiğinde, biz parite kaybı yaşayacağız. Şirketler için de benzeri bir durum hakim. Kimya kesimimiz de hammadde bakımından yüzde 70’i dolar üzerinden dışa bağımlı bir kesim. İhracatının Euro ile yapılmasıyla ortadaki kur farkı ihracatçıya maalesef olumsuz olarak yansıyacaktır. Kimya bölümümüzün ve Türkiye ihracatının yaklaşık yüzde 50’sinin Avrupa birliğine yapıldığı göz önüne alınırsa parite kaynaklı gelirimizin de azaldığını net olarak söyleyebiliriz. Şayet parite yakın bir vakitteki üzere 1,15–1,20 aralığında seyretmiş olsaydı, bizim de ihracatımız en az yüzde 10 bedelli olacaktı.
Girdi maliyetini üste taşıyor
* Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır: Makine dalı için temel pazar yaklaşık yüzde 50 ihracat ile AB. Buna rağmen başta güç olmak üzere çelik üzere temel girdilerinin dolar bazlı temini, girdi maliyetini üste taşıyor. Tüm bu gelişmelere rağmen Avrupa kaynaklı artan talep sürerken global iktisatta sıkı para siyasetlerine geçişin de tesiri ile yavaşlama kelam konusu. Lakin bunun tesirleri şimdi görülmüş değil. Makine ithalatında ise Çin ve Uzak Doğu tartısı dikkate alındığında paritedeki bu gelişmenin fiyatları bir nebze üste taşıyacağı beklenebilir.
1 euro’nun kaç TL olduğu değerli
* Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu: Makine imalat sanayi, ihracatının yüzde 70’ini Euro ile ithalatının da yüzde 70’ini dolarla yapan bir dal. Bu tip yoğunluğa sahip bölümlerde Euro’da yaşanan paha kaybının elbet ki olumsuz tesirleri olur fakat bu genel kabulden evvel, birtakım özel durumlara bakmak gerekir. Pandemiden bu yana, bilhassa de Yeşil Mutabakat önlemlerinin üretim üslerindeki kısıtlamaları ile Ukrayna krizinin de tesiriyle, dinamik fiyatlama stratejileri dalda mecburî hale geldi. Hem fiyat listeleri ortadan kalktı hem opsiyonlar kısaldı. Müşterilere neredeyse günlük fiyat verilir hale geldi ve avanslar arttı. Bizim için 1 Euro’nun kaç dolar olduğundan çok 1 Euro’nun kaç TL olduğu kıymetlidir. Burada oluşacak gayri natürel kurlar, ihracatın istikrarlı artışında pariteden çok daha tesirli olur. Öte yandan Euro bölgesi, bizim ana pazarımız. İleri ülkelerdeki yavaşlama makine teçhizat yatırımlarına beklendiği kadar yansımadı. Bizde de ihracat eski suratında olmasa da hem ölçü hem de paha olarak artıyor. Sektörel açıdan baktığımızda ve 2022 makine ihracat amacımızı 27 milyar dolar olarak belirlediğimiz düşünüldüğünde parite tesirinin bizi zorlayacağını söyleyebiliriz.
Deride kayıp yüzde 5-10
* Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği (TDKD) İdare Konseyi Lideri Gürkan Gözmen: İhracatımızın çoğunluğunu yaptığımız AB ülkelerinde parite düşüşü, ham ve yardımcı materyal tedarikini dolar olarak temin eden firmalarımızda yüzde 5 ila 10 ortası bir kayba neden olmakla birlikte dolar bazında ihracat sayılarımızın düşüşüne de sebep olacaktır. Kesimin biraz daha bekleyip durumun kalıcı olması halinde çok çabuk durum alıp, satış ve tedariklerinde yeni fiyatlandırmalara gitmesi gerekir. Bu alışılmış ki AB pazarına çalışan firmalar için olumlu sonuç vermeyebilir.
Karlılıklar önemli etkilenecek
* İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) İdare Şurası Lideri Kazım Taycı: Hammaddemizi, girdi maliyetlerimizin yüzde 100’e yakınını dolar bazında alıyoruz. Maliyetlerimizi oluşturan ögeler dolar bazında. Ülkenin ihracatının yüzde 50’si de Avrupa Birliği bölgesine yapılmaktadır. Hasebiyle, bu bizim Avrupa Bölgesi’ne olan satışlarımızı çok önemli manada olumsuz etkileyecektir. Dolar bazında tedarik ettiğimiz bir hammaddeyi Euro bazında satacağımız için evvelce ortadaki parite farkı bizi koruyordu. Bu farkın ortadan kalkması, firmaların karlılıklarını çok önemli etkileyecek. Firmalar paritedeki değişimi eser satış fiyatlarına yansıtmaları durumunda, Türkiye’nin Avrupa Bölgesi’ndeki rekabetçiliğinin kaybolmasına sebebiyet verecektir. Doların, Euro karşısında güçlü olması bizim istemediğimiz olumsuz baktığımız bir durum.
Gemi inşaya hudutlu tesir
* Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Lideri Cem Seven: Gemi ve yat inşasında satışlar birtakım istisnalar hariç Euro ile gerçekleşiyor. Maliyetlerde ise dolar yalnızca gemi sacı ve birtakım ekipmanlarda var. Ana makina, pervane, jeneratör ekipmanların ise maliyetleri Euro. Sac maliyetinin toplam inşa maliyetindeki yeri ise inşa edilen gemi ve yatın büyüklüğüne nazaran değişiyor. Genel olarak, Euro/dolar paritesinde dolar lehine olan hareketin satışların Euro yüklü, maliyetlerin ise gemi sacı ve birtakım ekipmanlar haricinde yeniden Euro olması nedeni ile parite tesirinin olumsuz lakin hudutlu olduğunu söyleyebiliriz.
Ufak bir problem olur ancak aşılır
* Mobilya Sanayi İşadamları Derneği (MOBSAD) Lideri Nuri Gürcan: Euro olarak ihracat yapan firmalarda kurdan ötürü ufak bir maliyet düşüncesi olur lakin bu aşılamayacak bir durum değil. Dünyada tedarikle ilgili ıstırap gittikçe büyümekte münasebetiyle artık tüm dünyada dolar yahut Euro bazında da fiyat artırılabilir. Pariteden ötürü Euro bazında siparişlerde azalma üzere bir durumun yaşanacağını düşünmüyoruz. Kesimler dünya piyasalarını takip etmekte ve şu anda Türkiye’de emtia fiyatları birçok ülkeden ucuz olduğu için bizi etkilemez.
Türk sanayicisini şiddetli bir periyot bekliyor
* İDDMİB Kontrol Heyeti Üyesi ve ARMATÜR Derneği İdare Şurası Lideri Gökhan Turhan: Dolarla eser alıyoruz, Euro ile satıyoruz. Bu manada ortadaki yüzde 15-20 fark bize direkt ya kar düşüşü, ya da ziyan olarak yansıyor. Bu kadar üst üste gelen olumsuzun akabinde ekonomik sıkıntılar, enflasyon, emtia fiyatlarındaki düşüş, dünyadaki piyasaların daralması üzere birçok sorunun yanında bu da üzerine eklenen bir sorun oldu. Parite, 1 eşiğini aşıp biraz daha aşağı inebilir fakat sonrasında orta ve uzun vadede 1.15-1.20 düzeylerine gelir diye düşünüyorum. Bilhassa savaşın muhakkak bir noktaya gelmesiyle bir arada tekrar eski noktaya geleceğini öngörüyorum. Asıl sorun, pandemiden sonra işlerin açılıp bir anda tekrar kapanması. Bunun üzerine karlılığı da etkileyen en değerli bahislerden biri Euro/Dolar paritesi oldu. Türk sanayicisini güçlü bir periyot bekliyor. Piyasalardaki daralma kapasite kullanım oranlarımızı düşürüp karlılığımızı da etkileyecek.”
Avrupa’da fiyatlar artacak
* Konut ve Mutfak Eşyaları Endüstrici ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) İdare Konseyi Lideri Talha Özger: Mesken ve mutfak eşyaları kesimi olarak yüzde 55 oranında Euro ile ticaret dönüyor. Hammadde emtialarını ise dolar bazında alıyoruz. Ortadaki makas bizi finansal istikamette olumsuz biçimde etkileyecektir. Beşerler yüzde 5’lik pariteye alışmıştı. Uzak pazarlara daha fazla odaklanmamız gerekiyor. Gelişmelerin bölümde yapacağı değişiklikleri yaşayıp göreceğiz, Euro Bölgeleri’nde fiyatların biraz daha artacağını ve satışa olumsuz formda tesir edeceğini söyleyebiliriz.