Selenay YAĞCI/İSTANBUL
Türkiye’de fiber altyapı yatırımları tartışması devam ediyor. Evvelki gün fiber yatırımlarla ilgili düzenlediği toplantıda konuşan Türk Telekom CEO’su Ümit Önal, ortak altyapı şirketine artık gerek olmadığını, Türkiye’nin fiber yatırımlarını tamamlaması için 1,5 milyar dolarlık harcama kaldığına dikkat çekti. Başka operatörlerin yinelenmiş fiber hafriyatları yapmak istediği için hafriyat izinlerinde zorluklar çıktığını söyleyen Önal, “Yeni yerlere gitmek için her türlü iş birliğine hazırız” dedi.
Peş peşe açıklamalarıyla Turkcell ve Vodafone, hafriyat izinlerinde zorlandıklarını yinelerken, Özgür Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER) de yayınladığı raporda fiber aboneliklerinin artış suratındaki düşüşe işaret etmişti. Evvelki hafta Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu ise telekomünikasyon dalında ortak fiber altyapı kullanımının uzun müddettir gündemlerinde olduğunu aktararak, “Türk Telekom’un yine yapılanması konusunda da ortak altyapı gündemimizde olan kıymetli işlerden biri” demişti. Yaşanan bu tartışmalara Türk Telekom da katıldı.
Bundan 7 yıl evvel Turkcell, Türksat, Vodafone ve TELKODER’in bir ortaya gelerek kurduğu altyapı şirketi sayesinde 8-10 milyar dolar tasarruf edilmesi planlandı. Lakin şirket ortak altyapı yatırımlarını çeşitli münasebetlerle gerçekleştiremedi. Şimdiye kadar hafriyat müsaadeleri konusunda sorun yaşamayan Türk Telekom ise bu adıma katılmamıştı. Akabinde 2018‘te Sabit Elektronik Haberleşme Altyapı Ortak Kullanımı ve İş Birliği Protokolü devreye girdi. Mevcut fiber altyapılarının kiralanmasının önünü açan protokol, Ulaştırma Bakanlığı öncülüğünde Türk Telekom, Turkcell, Vodafone, TELKODER ve Türksat ortasında imzalanmıştı. Lakin protokol beklendiği üzere ortak yatırımın önünü açmadı. Altyapı kiralamalarını daha çok Türk Telekom yaparken, başka operatörler ise fiber yatırım yapamadıkları için Türk Telekom’dan kiraladıkları altyapının 4 kat daha maliyetli olduğunu ileri sürüyor.
“1.5 milyar dolarlık yatırım kâfi”
Önal, tüm tartışmalara karşılık olarak; özetle şunları söyledi: “Bugünün maliyetleriyle ‘4 kat daha fazla’ demek, birazcık gerçeklikten kopmak demek. Beyanların gayesi; ‘Kendim kazmak istiyorum, tekrarlanmış yatırım istiyorum. Ne kadar fiili hafriyat yaparsam yanıma kar’ diye düşünmek. Türkiye’nin yüzde 92’sinin sokağına kadar fiber götürdük. Fiber ağı 3 yılda yüzde 22,3 büyüterek 2022 birinci çeyrek sonunda 372 bin kilometreye çıkardık. Milletlerarası standartlardaki eve-binaya kadar diyebileceğimiz (FTTH/B) kapsamasında ise 9 milyona ulaştık. 5G’nin ana taşıyıcısı fiber. 5G baz istasyonlarının kurulacağı lokasyonlarda oluşacak fiber ihtiyacını karşılayabilecek durumdayız. GSMA tarafından yapılan çalışmalar da fiber omurganın 5G’deki kullanım oranının 2027’de yüzde 42 düzeylerinde olacak. Bizim, şu anda fibere bağlı LTE baz istasyonu oranımız halihazırda yüzde 43’lerde.
Daha evvel ‘Türkiye’nin fiber yatırımları için 15 milyar dolar’ diyorlardı, artık ise 8-10 milyar dolar oldu. Sanırım, her operatörün farklı ayrı yapacağı yatırım toplayarak sayı bulunmuş. Lakin kalan dönüşümün için hesaplarımıza nazaran, 1,5 milyar dolarlık yatırım kâfi.”
Ortak altyapıda masaya kim ne koyacak
Ümit Önal, “Dünyada fiber yatırımlarının tüm operatörler tarafından kullanılmasını sağlayan en yaygın modelin, yerleşik operatörün altyapısının kullandırılması formunda olduğunu görüyoruz. Burada da neredeyse 30 yıldır muvaffakiyetle uygulanan yasal çerçevesi BTK tarafından çizilen bir model var. Öbür tahlil aramak manalı görünmüyor. Bütün işletmecilerin bir ortaya gelerek imzaladığı altyapı kiralama protokolüne bağlı kalmak kâfi. Ortak altyapı şirketi için kim masaya ne koyacak? Diğer isimlerle öbür ticari işletmeler altında yaptıkları yatırımları, devlete olağan kurallarda lisansları sonunda iade etmek durumunda oldukları altyapıları, güya kendi altyapılarıymış üzere ortaya koyup ‘bizim de bu altyapımız var, gelin de ortak olalım’ mı diyecekler? Biz tüm yatırımı imtiyaz sonunda devlete iade etmek üzere yapıyoruz. Gidilmiş yere tekrar altyapı çekip de Türkiye’nin parasını sokağa atmamak için hazırız. Şimdi altyapı gitmemiş, yeni gidilecek bütün alanlara birlikte yatırım yapmayı gaye alan bir ortak altyapı oluşumuna her vakit evet dedik. Esasen devletin olan altyapıyı devlete, ‘Benim buyum var, ortak altyapı şirketine de ortak olayım’ demeye karşıyız” diye konuştu.