Tarım ve Orman Bakanlığı Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü 3’üncü Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Şırnak Şube Müdürlüğü yürütücülüğü ve Ekoiz Etraf Danışmanlık firması yükleniciliğinde yürütülen ve Şırnak ilinin biyoçeşitlilik araştırması kapsamında kurulan fotokapanlarla, soyu tükendiği düşünülen Anadolu parsına ilişkin üç fotoğraf elde edildi.
Şırnak ilinin biyoçeşitlilik çalışmaları kapsamında yapılan arazi çalışmalarında uzun yıllar sonra birinci sefer Anadolu Parsı canlı görüntülendi.
Proje kapsamında elde edilen sonuçlar ve parsın Türkiye’de yaşadığına dair bilimsel makale, Prof. Dr. Ahmet Karataş, Dr. Şafak Bulut ve Dr. Burak Akbaba’dan oluşan takım tarafından yayımlandı.
VARLIĞINA DAİR BİRİNCİ BİLİMSEL MAKALE
Üç akademisyenle Şırnak DKMP Şube Müdürü Orhan Kalay ve DKMP uzmanları Cengiz Koç ve Edip Çevik’in de katıldığı çalışmalar kapsamında, Şırnak’ta birçok noktaya kurulan fotokapanlardan elde edilen binlerce imaj içinden, 3 Anadolu parsı fotoğrafı da çıktı.
Prof. Dr. Karataş, Dr. Bulut ve Dr. Akbaba’nın 5 Mayıs 2021’de Almanya’da Zoology in the Middle East mecmuasında yayımlanan makalesinde, Anadolu parsının son yıllarda elde edilen en besbelli ve birinci canlı fotoğrafları da bulunuyor.
SOYU TÜKENDİĞİ DÜŞÜNÜLÜYORDU
Makalede, şu bilgilere yer verildi:
“Parsın (Panthera pardus) 20’nci yüzyılın sonlarına gerçek Türkiye’de soyu tükenmiş yahut yok olma eşiğinde olduğu düşünülüyordu. Bununla birlikte, son 20 yılda Türk-Irak hudut bölgesinden mahallî halk tarafından öldürülen parslar bildirildiği üzere, cinsin hayatta kalıp kalmadığını öğrenmek için bu bölgelerde arazi araştırmaları yaptık.
2018 ve 2019 yıllarında Türkiye’nin güneydoğusundaki Mardin, Siirt ve Şırnak vilayetlerinde 150’den fazla yerde fotokapan denen otomatik çekim yapan kameralar kuruldu. Bunlardan ikisinde ve muhtemelen tıpkı bireye ilişkin üç pars fotoğrafı elde etmeyi başardık.
Temmuz ve Aralık 2018 ve Kasım 2019’da çekilen fotoğraflar, Cudi Dağı’nın kuzey yamaçlarındaki iki farklı yerden. Evvelki kayıtlarla birlikte, bu müşahedeler Türk-Irak hudut bölgesinde küçük bir pars popülasyonunun hayatta kaldığını göstermektedir. Cudi Dağı, Türkiye, Irak ve İran ortasında hareket eden parslar için bir koridor vazifesi görebilir. Kayıtlarımız, Türkiye’de ve doğal ortamda canlı bir parsa ilişkin olduğu üzere, ülkemizde parsın varlığını sürdürdüğüne dair ispatlar içermektedir.”
BİNLERCE FOTOĞRAF ORTASINDAN ÇIKTI
Uzun yıllar sonra parsın Anadolu’da yaşadığını ortaya koyan bu birinci fotoğrafların fotokapanlarla çekildiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Karataş, “Binlerce fotokapan manzarası içinde peş peşe çekilmiş serileri saymaz isek Anadolu parsının 3 manzarası bulunuyor. Şırnak DKMP Müdürlüğü ile birlikte Şırnak ilinin biyoçeşitlilik çalışmaları sırasında ortaya çıkan bir grup çalışması” dedi.
ANADOLU’DAKİ BİRİNCİ BİLİMSEL KAYDI İZMİR’DENDİ
Anadolu Parsı’nın varlığına ait yıllardır çalışmalar yaptıklarını ve Türkiye’nin her yerini gezdiklerini söyleyen Prof. Dr. Ahmet Karataş, “Rastgele fotokapanlar kuruluyor ve ne var ne yok envanter çalışmaları yapılıyor. Birebir bölgede sırtlan, porsuk üzere öbür tipler de çıktı. Envanter çalışması sırasında binlerce fotokapan manzarası içinde bunlar da denk geldi. Anadolu parsı bilim dünyasında birinci kere 1856 yılında İzmir’in Nif Dağı’nda vurulan bir örnekle tanıtılıyor. O günden beri, yani yaklaşık 160 yıldan fazladır Türkiye’de bu hayvanın varlığını biliyoruz” dedi.
EFSANE OLMUŞTU
1974’te Ankara Beypazarı’nda vurulan ve MTA’da doldurulmuş olarak sergilenen Anadolu parsını hatırlatan Prof. Dr. Karataş, “Ondan sonra 1976’da Kuşadası Dilek Yarımadası Ulusal Parkı’nda vuruluyor ve o gün bugündür daima bir efsane üzereydi. Hem basın hem de toplumsal medya üzerinde birçok fotoğraf yayımlandı. Birtakımı post olarak yerde yayılmış haldeydi. Fakat büyük kısmı spekülatif görüldü” diye konuştu. Giresun, Tunceli, Erzincan, Artvin, Bitlis üzere vilayetlerden daima bu üzere post yahut meyyit bireylere ilişkin imgeler geldiğine işaret eden Prof. Dr. Karataş lakin bunların ispatını yapmanın çok güç olduğunu vurguladı.
EN SON DİYARBAKIR’DA VURULMUŞTU
En son Diyarbakır’da 5-6 yıl önce Çınar ilçesinde vurulan parsı hatırlatan Prof. Dr. Karataş, “O vakit başladı dedikodular, toplumsal medyada ‘Bu bizim mi, İran’ın mı, Kafkasya’nın mı?’ Aslında ne vakit bu türlü enteresan bir şey bulunsa çabucak ‘yurt dışından gelmiştir’ yaklaşımı kelam konusu oluyor. Yani bizim tabiatımızda 1850’li yıllara kadar aslanın yaşadığını bile söylüyoruz. 1900 başlarında üç tıp ceylanımız var ve daha birçok hayvan tipinin yaşadığını biliyoruz. Bugün ceylan iki tıp kaldı. Anadolu’da yaşadığına dair çita, aslan daima bilimsel yayınlarda geçiyor. Lakin bir kısmı bunların soyu tükenmiş bir kısmı ceylanda olduğu üzere varlığını sürdürüyor. Bizde bir şey görüldüğünde yani illa kökenini yurt dışına dayandırmak gerekmiyor” dedi.
ŞIRNAK’IN DOĞAL DEĞERİ
Dr. Burak Akbaba ise Şırnak’ın, bozulmamış doğal yapısı sayesinde, bilhassa ekolojik ihtiyaçları yüksek olan büyük göğüslü tipler için farklı birçok ekosistem yapısında çeşitli habitat tiplerine konut sahipliği yaptığına dikkat çekti.
