Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim’in staj sigortasıyla ilgili yaptığı son açıklamalar milyonlarca kişiyi emeklilik konusunda umutlandırdı. Alım bir soru üzerine “Biliyorsunuz stajda sıhhat sigortası yapılıyor fakat emeklilik sigortası yapılmıyor. Çok eski bir düzenleme. Bu bahsin yine ele alınması gerekiyor. Ben bu mevzuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu pahalandırmak gerekir zira. EYT çalışmamız tamamlandığı vakit o belgemiz bittiği vakit bu soru da aydınlanmış olur” dedi.
İLK İŞE GİRİŞ TARİHİNDE..
Bakan Alim’in bu açıklaması, ‘Acaba çıraklık ve staj periyodunda ödenen primler emeklilikte sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilir mi?’ sorusunu akıllara getirdi. Zati çırak yahut staj sigortası olanlar bir hizmet dökümü aldıklarında birinci işe giriş tarihinde çırak yahut staj başlangıç tarihi yer alıyor. Bu da başları karıştıran bir durumdu. Lakin çırak yahut staj sigortasında şahısları emekli eden ve uzun vadeli sigorta kolları olarak adlandırılan ‘malullük, yaşlılık ve vefat sigortalarına’ prim ödenmediğinden emeklilik açısından, çırak yahut staj sigortası emeklilik açısından sigorta başlangıcı sayılmıyor.
KAZA VE HASTALIKLAR İÇİN
Çıraklık yahut stajyerlik mühletince çırak yahut stajyer ismine patron, sadece kısa vadeli sigorta kollarına, yani iş kazası-meslek hastalığı ve analık sigortasına prim ödüyor. Bu primin ödenme hedefi, staj yapılan periyotta çırakların ve stajyerin iş kazası yahut meslek hastalığına maruz kalması riskine karşılık bu sigorta kollarından sağlanan yardımlardan faydalanması, bir öbür tabirle stajyeri muhafaza altına almaktır.
KIDEMDE DE HESAPLANMIYOR
Posta’nın haberine nazaran; çıraklık yahut staj devrinin emeklilik konusunda dikkate alınmamasının nedeni, çıraklık yahut staj mühletince çırak ve stajyer ismine malullük, yaşlılık (emeklilik) ve vefat sigortalarına, yani uzun vadeli sigorta kollarına prim ödenmemiş olması. Çıraklıkta ve stajda emeklilik için prim ödenmediğinden bu periyot emeklilik hesabında dikkate alınmıyor. Bu devirler emeklilik için dikkate alınmadığından hem kişinin emekli olacağı tarih uzuyor hem de kıdem tazminatı alarak işten ayrılma kuralları ağırlaşıyor. Örneğin; sigorta başlangıç tarihine nazaran birtakım sigortalılar ‘3600, 4500 ve 7000 gün prim kuralı’yla işten ayrılıp kıdem tazminatı alması da mümkün olmuyor.
DOĞUM YAPAN BAYANLARA BORÇLANMA VAR
Staj başlangıç tarihi emeklilik primi ve yaş hesabında dikkate alınmıyor fakat bayan sigortalılar staj sonrası doğumlarını borçlanabiliyor. Böylelikle, stajdan sonra doğum yapan bayanların sigortalılık müddetini geri çekmesi mümkün hale geliyor. Doğum borçlanmasıyla sigorta başlangıç tarihini geri çekebilen bayanlar, böylelikle daha erken emekli olabiliyor. Bu durum bütün sigortalılar için geçerli değil.
SİGORTA BİREBİR NUMARA ÜZERİNDEN DEVAM EDİYOR
Çırak yahut staj girişinin emeklilikte dikkate alındığı algısını uyandıran öbür bir husus da çıraklık yahut staj yapan sigortalıların sigorta kartlarındaki numaranın, daha sonra SSK’lı başlanan işte tıpkı biçimde kullanılmaya devam edilmesi. Yani primler alınan bu numara üzerinden yatıyor, bir bireye iki farklı numara verilmiyor. Bu durumdaki bireylerde çırak yahut staj girişinin emeklilikte dikkate alındığı algısı oluşuyor. Lakin bu, çırak yahut stajın emeklilikte dikkate alındığı manasına gelmiyor.
KANUN TEKLİFİ DE VERİLMİŞTİ
Geçmiş devirlerde kimi milletvekilleri tarafından çırak yahut staj periyodunda ödenen sigorta primlerinin birinci sigorta başlangıç tarihi olarak dikkate alınması ve emeklilik yaşının öne çekilmesi istikametinde kanun teklifleri verilmişti. Ancak bu tekliflerinin hiçbirisi kanunlaşmadı. Artık EYT düzenlemesi kapsamında çırak yahut staj başlangıç tarihlerinin emeklilik başlangıcı olarak kabul edilmesiyle ilgili bir düzenleme yapılabileceği tabir ediliyor.
Bu gerçekleşirse milyonlarca kişinin sigorta başlangıç tarihi öne çekileceğinden erken emeklilik yolu da açılacak. Emekliliği yaklaşan birçok sigortalının 1999’dan evvel staj ve çırak sigortası bulunuyor. Sadece çırak ve staj sigortası emekli başlangıcı sayılmadığından EYT haklarından yararlanamayacak şahıslar de tahminen de bu yolla EYT kapsamında değerlendirilip emekli olabilecek. Tüm merak edilen ayrıntılar aralıkta Meclis’e gelecek EYT düzenlemesiyle netleşecek.
Peki stajyerler EYT kapsamına nasıl girecek? İşte 5 soruda yeni sistem…
1. MEVCUT SİSTEM NASIL?
Eğitimin lise, üniversite üzere çeşitli devirlerinde staj yapmak zaruriliği bulunuyor. Bu müddette kısa vadeli sigorta kollarına prim ödeniyor. Staj devrinde, bireyleri emekli eden uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve mevt sigortalarına) prim yatırılmadığından, staj tarihi emeklilik süreçlerinde sigorta başlangıcı sayılmıyor. Stajdan sonra maaşlı olarak işe başlanıldığında emeklilik için gereken primlerin yattığı gün sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.
2. STAJ MÜHLETİ NASIL SAYILACAK?
Staj ile çalışma hayatına başlayanlar, bu mühletlerin borçlanma yapılarak uzun vadeli sigorta kollarından sayılmasını ve işe başlangıç tarihi olarak kabul edilmesini istiyor. Böylelikle staj yapanların işe başlangıç tarihleri geriye çekilecek. Yani beklenen düzenleme gelirse, staj müddetlerinin sigorta müddeti sayılması için borçlanma yapılması yetecek.
3. KİMLER YARARLANACAK?
Sadece staj yapmak değil, bu devirde staj sigortasının yapılması ve kısa vadeli sigorta kollarına primin yatırılmış olması gerekiyor.
4. NE KAZANDIRACAK?
Staj yapılan tarih sigorta başlangıcı sayılırsa emeklilik yaşı düşecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış lakin çalışmaya daha sonra başlamış olanlar, borçlanma yaparak sigorta başlangıcını staj tarihi yapabilecek. Bu sayede EYT kapsamına girebilecek.
5. ÇIRAKLAR DA KAPSAMDA MI?
Geçmişte staj yapanlarla birlikte çıraklık yapanların da, getirilmesi planlanan düzenleme kapsamında yer alması bekleniyor. Düzenlemenin ayrıntıları EYT’lilere yönelik çalışmanın tamamlanmasıyla ortaya çıkacak.
İSTİSNA VAR
Takvim’in haberine nazaran; mevcut sistemde stajda geçen müddetler emeklilik için borçlanılamıyor, lakin burada 2 istisna var. Avukatlar, sigortalı olmaksızın birinci 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj müddetlerini gösteren onaylı baro evrakı ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları halinde bu müddetleri borçlanabiliyor. 1 yıllık mühletin tamamını borçlanmak kaide değil, gereksinim kadar da borçlanma yapılabiliyor. Staj annelere de bir ayrıcalık sunuyor. Anneler sigortalı olmadan evvel yaptığı doğumları borçlanamıyor. Fakat staj ya da çıraklık sonrası dünyaya gelen çocukları için borçlanma yapabiliyor. Şayet staj ya da çıraklık ile sigortalı çalışmaya başlanılan mühlet ortasında doğumlar olduysa bunlar borçlanıldığında sigorta başlangıcını geri çekebiliyor. Hasebiyle yaş ve prim kaidesi da düşüyor.
